Tak się dziwnie składa, że o przybliżanie czytelnikom kulturowo-historycznego dziedzictwa RP najbardziej troszczą się wydawcy z Wrocławia. Cykl "A to Polska właśnie", w 1995 roku zainicjowany przez Wydawnictwo Dolnośląskie, liczy już sobie ponad 50 tytułów i zasłużenie zbiera wysokie noty u recenzentów. Ostatnio także czcigodne Ossolineum rzuciło na rynek własną, może nie tak spektakularną, lecz godną uwagi, serię: "Nasze pamiątki i krajobrazy".

Reklama

Najnowsza pozycja z tego cyklu, "Krajobraz z menorą", podsumowuje trwającą ponad 800 lat obecność Żydów na ziemiach polskich. Temat ostatnio bardzo modny, zwłaszcza w wymiarze folkorystycznym, ale wciąż nie do końca zbadany i popularyzowany raczej wybiórczo. Pisać jest o czym - sylwetki żydowskich kupców można wypatrzeć już na słynnych, rzeźbionych drzwiach katedry w Gnieźnie.

Autorów najbardziej interesują materialne ślady, jakie pozostawiła po sobie zamordowana cywilizacja Aszkenazyjczyków. Niestety, często są to jedynie stare fotografie. Nie ocalała na przykład ani jedna z drewnianych bożnic, które były fenomenem na skalę światową. Ich bogato zdobione wnętrza historycy sztuki uważają za jeden z objawów, szerzącego się wśród wschodnioeuropejskich Żydów, mistycyzmu.

"Krajobraz z menorą" proponuje wędrówkę w czasie. Wydany równolegle "Szlak Orlich Gniazd" bardziej przypomina klasyczny przewodnik. Autor zaczyna od Wawelu, a kończy na Jasnej Górze. Ciekawsze, bo mniej oklepane, jest to, co "pomiędzy" czyli malownicza kraina wapiennych ostańców i ruin średniowiecznych warowni. Wbrew utartej opinii nie tworzyły one granicznego systemu obronnego. Chroniły jedynie szlak handlowy z Wielkopolski do Krakowa.

Reklama

Choć Szlak Orlich Gniazd jest pojęciem bardzo świeżej daty, o jego przyszłość można być spokojnym. Mało jest w Polsce krajobrazów tak działających na wyobraźnię. Prawie każda skała ma tu własną legendę. Szkoda tylko, że do legendy przechodzi również największa przyrodnicza osobliwość Jury - Pustynia Błędowska. Kto nie zdążył zobaczyć "polskiej Sahary" w ubiegłym stuleciu, niech żałuje.

KRAJOBRAZ Z MENORĄ, Maria i Kazimierz Piechotkowie, Ossolineum 2008

SZLAK ORLICH GNIAZD, Ryszard Jakubowski, Ossolineum 2008