Będzie zmiana polskiej wystawy narodowej. (…) W ciągu kilku najbliższych lat sprawa zostanie sfinalizowana - powiedział PAP wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński. Nowa ekspozycja zastąpić ma dotychczasową, która znajduje się w poobozowym bloku 15 w byłym niemieckim obozie Auschwitz I. Została ona otwarta w 1985 r. Jest jedną w wielu wystaw narodowych znajdujących się w Muzeum Auschwitz. Polska ekspozycja jest w złym stanie; treści są anachroniczne, a pomieszczenia wymagają remontu.
Wicepremier podkreślił zarazem, że wątki, na których zależy Polsce, zawsze będą w Muzeum Auschwitz obecne. Wątki, na których nam zależy, czyli obecność pamięci o polskich ofiarach, które - jak wiemy - były pierwszymi ofiarami; pierwsi więźniowie – transport z Tarnowa. (…) To będzie tam obecne - mówił.
Prof. Gliński zaznaczył, że Muzeum Auschwitz jest miejscem, które wymaga szczególnego wsparcia. Wydaje mi się, że takie otrzymuje. Zaangażowanie ministerstwa (kultury – PAP) jest cały czas obecne - mówił podając jako przykład siedzibę Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, która powstaje w zabytkowym budynku tuż obok byłego obozu.
Przypomniał, że obok Miejsca Pamięci Auschwitz powstaje także – głównie dzięki funduszom resortu kultury – muzeum poświęcone pamięci mieszkańców ziem oświęcimskiej. Muzeum (…) tych wszystkich, którzy żyli wokół obozu i ginęli w związku z udzielaniem pomocy więźniom. W ciągu sześciu lat wojny zginęło ok. 1 tys. osób. Czynny był tam ruch oporu, Armia Krajowa. To będzie tam upamiętnione – dodał.
Muzeum Auschwitz przygotowuje już scenariusz nowej stałej ekspozycji w bloku 15. Na początku ub.r. rzecznik Muzeum Bartosz Bartyzel wskazywał, że będzie on podstawą do oszacowania kosztów. Krótko potem dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński w rozmowie z PAP mówił jednak, że „perspektywy wystawy są odległe”, a placówka przygotowuje się przede wszystkim do wymiany ekspozycji głównej.
Wystawa w bloku 15 ukazuje w skrócie m.in. wydarzenia związane napaścią Niemiec, a później Związku Sowieckiego na Polskę, wcielenie części ziem do III Rzeszy, utworzenie Generalnego Gubernatorstwa, a także narzucony przez Niemców system prawny. Ekspozycja przybliża tworzenie się polskiego państwa podziemnego, walkę z okupantem i udział polskich sił zbrojnych w siłach alianckich. Przybliżone zostały też losy Polaków w KL Auschwitz.
Stałe ekspozycje narodowe, upamiętniające ofiary niemieckiego obozu Auschwitz, powstawały z inicjatywy środowisk byłych więźniów w blokach byłego obozu Auschwitz I. Pierwszą, czechosłowacką, otwarto w 1960 r. Obecnie jest ich kilkanaście. W ostatnich kilkunastu latach znaczna ich część została gruntownie zmodernizowana. Stało się tak m.in. z rosyjską, żydowską, francuską, a także wystawami poświęconymi Żydom węgierskim, słowackim i więźniom z Czech. Powstała nowoczesna ekspozycja upamiętniająca męczeństwo Romów.
Polska wystawa jest w tej chwili jedną z najstarszych. Jej wymiana planowana jest od wielu lat. W 2010 r. przygotowano wstępną koncepcję. Zakładała ona, że na parterze bloku 15 przybliżone zostaną najważniejsze kwestie związane z ofiarami Auschwitz pochodzącymi z Polski. W tym aspekcie powinna ona uzupełniać główną ekspozycję muzealną. Na pierwszym piętrze miałaby się skupić na historii lokalnej, m.in. ukazując wysiedlenia Polaków, które towarzyszyły budowie i rozbudowie kompleksu Auschwitz, represje wobec okolicznej ludności, a także o działanie przyobozowego ruchu oporu.
Zdaniem dyrektora Muzeum niektóre elementy istniejącej ekspozycji powinny się znaleźć w nowej. Chodzi przede wszystkim o zamykającą wystawę instalację byłego więźnia Auschwitz prof. Józefa Szajny. To obozowe „pasiaki” ustawione tak, że przypominają więźniów wracających z pracy.
Początek wymiany głównej ekspozycji Muzeum, która z niewielkimi korektami istnieje od 1955 r., planowana jest jeszcze na bieżący rok. Szacowany na ok. 100 mln zł koszt ma spocząć na barkach resortu kultury. Będzie zlokalizowana na parterach sześciu bloków byłego niemieckiego obozu Auschwitz I, oznaczonych numerami od 4 do 9.
Wystawa będzie podzielona na trzy części. Pierwsza przybliży sprawców, obóz jako instytucję oraz planowanie zmiany obozu koncentracyjnego w ośrodek zagłady Żydów. Druga podejmie temat Zagłady widzianej z perspektywy ofiar. Wyeksponowane zostaną prywatne przedmioty przywiezione do obozu przez deportowanych Żydów. Trzecia skupi się na więźniach obozu koncentracyjnego i ukazaniu zaplanowanej przez Niemców dehumanizacji. W całości ma zostać udostępniona zwiedzającym w 2025 r.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Do obozu deportowali ok. 150 tys. Polaków. Blisko połowa straciła życie.
W 1947 r. na terenie byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau powstało muzeum. W ub.r. zwiedziło je ponad 2,15 mln osób, w tym 405 tys. Polaków.
