"Wjeżdżać do miasta, gdzie nikogo nie ma…" Niesamowite ZDJĘCIA Warszawy z lat 1945-46

1 Książka zawiera relacje kilkudziesięciu warszawiaków. Z ich opowieści wyłania się wstrząsający obraz zniszczonego wojną, okaleczonego miasta – wszędzie ruiny, wypalone i wyszabrowane domy, zniszczone mosty, zburzone zabytki, pozostałości po powstańczych barykadach, groby na ulicach i w podwórzach. Fragmenty relacji: Elżbieta Rąbalska (ur. 1936) Szłyśmy z Okęcia na Bielany, na ulicę Hajoty. To było straszne: ten śnieg, te wypalone domy, takie kikuty dosłownie, gorące – tu mróz i zimno, ale tam się paliło, tam się jeszcze tliło… I trupy – to było dla mnie najgorsze. Okropny moment, kiedy okazało się, że siostra stanęła na czyichś włosach… Szłyśmy, ale było bardzo ciężko. Skądś dobiegła nas muzyka – to było takie niesamowite wszystko razem…

2 Powracający warszawiacy opisują ciężkie życie w ruinach, w cudem ocalałych domach, codzienną walkę o przetrwanie, poszukiwanie bliskich oraz jedzenia, dachu nad głową i pracy. Warszawiacy początkowo kierowali się do najmniej zniszczonej Pragi albo do dawnej „niemieckiej dzielnicy” na Mokotowie. Większość jednak ciągnęła do swoich domów. Zajmowano piwnice, a w nielicznych niezburzonych mieszkaniach kłębiło się po kilka rodzin, z reguły bez wody, prądu, toalet, z oknami zabitymi deskami. Fragmenty relacji: Marian Traczyk (ur. 1924) Na tej Krochmalnej gruzy i szczury (mieliśmy kota, to codziennie szczura przynosił do domu). Jak się szło wieczorem, to ciemno, nic nie było widać, cegły pod nogami, nie było żadnej ścieżki. Raz, jak wracałem wieczorem do domu, słyszę, że ktoś za mną idzie. Chciałem uciekać, ale bałem się, że się przewrócę. Spojrzałem do tyłu, a to zielsko się toczyło, taki kłąb… We Wrocławiu mogłem mieć willę, bo tam stały puste. Przyjechałem tutaj: gruzy, światła nie ma. Ale to Warszawa. Przeżyło się w Warszawie tyle lat…

3 Miasto było niebezpieczne, krążyły po nim grupy rabusiów. Obowiązywała godzina milicyjna, a do końca wojny zaciemnienie. Wiele ulic i domów było zaminowanych. Polskie i sowieckie jednostki saperskie krok po kroku oczyszczały kolejne kwartały miasta. Pod gruzami i śniegiem leżały tysiące ciał. Wiosną, w obawie przed wybuchem epidemii, rozpoczęto masowe ekshumacje. Fragmenty relacji: Danuta Drachal (ur. 1931) Jak już chodziłam do szkoły, to jeździliśmy odgruzowywać Starówkę. Pamiętam, na rynku Starego Miasta ustawił się wąż ludzi i podawaliśmy sobie cegłę z rąk do rąk, ta cegła trafiała wreszcie na jakąś ciężarówkę i oni to potem wywozili. Gdy mówiono wtedy, że Warszawę trzeba przenieść do Łodzi, to myślałam sobie, że chyba tak, bo przecież tych gruzów nie da się usunąć! Do dzisiaj się zastanawiam, jak to było możliwe, że taka wielka siła tkwiła w narodzie, że myśmy tak chcieli, że myśmy cegła po cegle wybierali te ruiny…

4 Książka ilustrowana jest zdjęciami Warszawy przede wszystkich ze zbiorów Archiwum Historii Mówionej oraz Polskiej Agencji Prasowej i Narodowego Archiwum Cyfrowego. Towarzyszy jej płyta z fragmentami nagrań audio. Zespół Archiwum Historii Mówionej DSH i Ośrodka KARTA zaprasza 17 lutego (wtorek) 2015 o godz. 18.00 do Domu Spotkań z Historią na ul. Karową w Warszawie na premierę nowej publikacji z serii "Z Archiwum Historii Mówionej" zatytułowanej "Powroty. Warszawa 1945-46". W spotkaniu wezmą udział autorzy publikacji oraz osoby, których wspomnienia znalazły się w wydawnictwie. Wybrane fragmenty relacji przeczytają aktorzy. Wstęp wolny

5 To już czwarta publikacja prezentująca relacje mieszkańców Warszawy w serii „Z Archiwum Historii Mówionej” wydawanej wspólnie przez Dom Spotkań z Historią i Ośrodek KARTA. Do tej pory ukazały się: Warszawa międzywojenna w pamięci jej mieszkańców; Warszawa okupowana. Relacje mieszkańców; Mieszkańcy Warszawy w czasie Powstania 1944. Powroty. Warszawa 1945–46 – wybór i opracowanie: Magda Szymańska, współpraca: Maria Buko, Iwona Makowska, Jarosław Pałka oraz Damian Jaworek, redakcja: Katarzyna Madoń-Mitzner. Do publikacji dołączona jest płyta DVD z fragmentami relacji.