KUNST DER FREIHEIT w Berlinie. Polscy artyści aluzją w reżim komunistyczny i władze PRL

Nowa ekspresja, bo tak nazywała się tendencja, której reprezentantami są zaproszeni artyści, była polskim odpowiednikiem ruchu Neue Wilde. Dla Polaków ekspresja była narzędziem buntu i walki także politycznej.

Nowa ekspresja rozwijała się w Polsce od początku lat 80. XX wieku, w okresie narodzin „Solidarności” (1980‐81) i stanu wojennego (1981‐82), osiągnęła apogeum rozwoju ok. 1987 i do 1989 właściwie się wypaliła. Pod względem formalnym była równorzędnym i równocześnie funkcjonującym odłamem transawangardy, świętującej ogromne sukcesy artystyczne i komercyjne na całym świecie w latach 80., a w Niemczech szczególnie. Jednak polscy „dzicy” (od niem. Neue Wilde) nie mogli funkcjonować w obiegu międzynarodowym z powodu zamknięcia kraju w czasie stanu wojennego. Dodatkowo, w wyniku ogłoszonego przez artystów bojkotu państwowych sal wystawowych, odcięli się od szerokiej publiczności krajowej i zagranicznej tym bardziej.

Projekt KUNST DER FREIHEIT prezentuje prace najwybitniejszych, zdaniem kuratora, twórców nurtu krytycznego i zaangażowanego politycznie czy społecznie Nowej ekspresji, będącego specyficznym odłamem polskiej kultury niezależnej lat 80.

Wybrani artyści brali początkowo udział w wystawach przykościelnych, jednak nie mogąc zaakceptować niejednokrotnych prób stosowania cenzury kościelnej do swoich prac, stworzyli własny obieg artystyczny i sieć niezależnych galerii. Ostrze ich krytycyzmu skierowane było przeciwko wszelkim nieprawidłowościom w życiu politycznym, społecznym, ale i etycznym oraz religijnym. Wolność miała wymiar absolutny, nie zaś jedynie polityczny i narodowy. Równie ważny był aspekt obyczajowy i światopoglądowy.

KUNST DER FREIHEIT pokazuje dzieła wymierzone nie zawsze bezpośrednio, często tylko za pomocą aluzji w system komunistyczny i władze PRL z Wojciechem Jaruzelskim na czele. Ale w gruncie rzeczy prac stricte politycznych jest niewiele. Ważną częścią projektu są dzieła zaangażowane społecznie, poruszające problemy znieczulicy, nietolerancji, obojętności, narastającej biedy w latach 80., a później coraz powszechniejszych postaw konsumpcjonistycznych w naszym życiu codziennym. To dzieła już z lat 90. i te powstałe w ostatnim okresie.

Nie brakuje także dzieł antywojennych z lat 80. i późniejszych, odnoszących się do historii, ale i teraźniejszości. Bowiem artyści Nowej ekspresji, walczący przeciwko przemocy państwa totalitarnego w latach 80., nie pozostali bierni wobec negatywnych zjawisk społecznych i politycznych po 1989 i dzisiaj. Stali się sumieniem społeczeństwa polskiego.
Projekt obejmuje także program projekcji filmów dokumentalnych i video artu w ramach ekspozycji.

Ważnym elementem całości jest katalog, który obok eseju wstępnego kuratora i przedstawienia poszczególnych artystów (w tym obszernych not podsumowujących ich dorobek), będzie zawierał omówienia poszczególnych prac, naświetlające okoliczności ich powstania, kontekst historyczno‐polityczny oraz krytyczne interpretacje. Publikacja będzie miała szansę na przedstawienie publiczności niemieckiej mało znanej tendencji w polskiej sztuce współczesnej, ale również niektórych wydarzeń z najnowszej historii Polski.

Kuratorem projektu jest Krzysztof Stanisławski, krytyk sztuki i filmu, organizator wystaw w kraju i za granicą, aktywny uczestnik i popularyzator nurtu Nowej ekspresji od lat 80. do dziś, autor kilkunastu książek i katalogów, poświęconych tej tematyce.