Muranów, MDM, Centralny Dom Towarowy, Supersam i Dworzec Gdański. "Sen o mieście" na fotografiach Siemaszki

1 Górny pawilon Powiśla od strony Alej Jerozolimskich nadal pełni funkcję kas i poczekalni. Kilka lat temu został wyremontowany. Jego architektura z żelbetowej łupiny (rewolucyjnego odkrycia lat 30.) może kojarzyć się z latawcem. Na przełomie lat 50. i 60. w modelu tym wciąż doszukiwano się przyszłości architektury, a zdjęcia takich arcydzieł konstrukcji łupinowych jak hangar w Orvieto czy Pałac Sportu w Rzymie publikowano na łamach wielu ówczesnych pism polskich.

Siemaszko był wybitnym fotografem przez wiele lat związanym z Warszawą. Na naszej wystawie postanowiliśmy pokazać jego zdjęcia architektury i urbanistyki. Nazwaliśmy ją "Sen o mieście", ponieważ prezentuje zdjęcia, które w sposób trochę wykreowany, wyidealizowany pokazują nową, odbudowaną Warszawę. Są wystudiowane formalnie i tworzą pewien jednorodny świat. Siemaszko nie miał obecnych możliwości obróbki zdjęć, ale był świetnym fachowcem, artystą - opowiadała PAP współkuratorka wystawy Katarzyna Madoń-Mitzner z Domu Spotkań z Historią, który organizuje ekspozycję wspólnie z Polską Agencją Fotografów FORUM.

2 Plac Konstytucji w 1954 r. Jest sercem Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. Otwarto go 22 lipca 1952 r. Pośrodku placu stanęła wówczas trybuna, z której Bolesław Bierut przyjmował manifestację. Plac otaczają potężne budynki z podcieniami i wielkimi sklepami. Zbudowano je z rozmachem. Plejada artystów i rzemieślników ozdobiła budowle socrealistycznymi rzeźbami, mozaikami, kutymi w metalu bramami, malowidłami, a nawet ceramiką. Była to najbardziej reprezentacyjna dzielnica mieszkaniowa w całej Polsce.

Na zdjęciach można zobaczyć socrealistyczne budownictwo m.in. pl. Konstytucji czy osiedle Muranów. Ale także takie modernistyczne realizacje, jak Centralny Dom Towarowy, Supersam, Dworzec Gdański, budynki przystanków linii średnicowej PKP np. stacji Warszawa Powiśle czy przeszklone pawilony u zbiegu Marszałkowskiej i al. Jerozolimskich. Siemaszko często fotografował Warszawę z wysoka, wchodził na dachy, latał samolotem czy helikopterem, robił zdjęcia z Pałacu Kultury, panoramy czy dalekie plany miasta. Dla uzyskania najlepszego efektu długo poszukiwał kadru, czekał na światło, zmieniał perspektyw - relacjonowała Madoń-Mitzner.

3 Pierzeja odbudowanych kamienic przy Krakowskim Przedmieściu pomiędzy Trębacką a placem Zamkowym na zdjęciu z 1953 r. Budynki te zostały odtworzone o kilka lat wcześniej niż Starówka – bo do lipca 1949 r., równolegle z budową Trasy W-Z. W głębi zdjęcia widać dopiero rekonstruowane kamienice wokół placu Zamkowego oraz „surowy” jeszcze szczyt katedry św. Jana wskrzeszonej w nowym kształcie przez Jana Zachwatowicza.

Na wystawie można zobaczyć 35 czarno-białych zdjęć. Wszystkie te fotografie są skupione na mieście, widzimy na nich ulice, budynki, wnętrza. Ludzie są raczej pokazani z dalekiego planu jako przechodnie, widzowie, klienci czy pasażerowie. Ukazana jest także komunikacja miejska, ówczesne samochody oraz mała architektura, jak przystanki czy kioski. Ale przede wszystkim jest to spójna wizja miasta, nowej Warszawy. Wszystko jest czyste, jasne, dopiero powstało, nie ma reklam, ani jeszcze zbyt wiele zieleni. Jest dużo modernistycznej architektury, także już nieistniejącej, np. Supersam - bryła i wnętrza. Można zobaczyć, jak wyglądał bar i sklep, przyjrzeć się pracom wybitnych plastyków, którzy często wtedy ozdabiali takie wnętrza - mówiła kuratorka.

4 Plac Dzierżyńskiego (dziś Bankowy) w 1962 r . W głębi widać długi, nieukończony jeszcze blok mieszkalny, który całkowicie odmienił kształt placu. Do użytku oddano go we wrześniu 1962 r. Jak to na ówczesnych budowach, usterek było mnóstwo. Jeszcze w listopadzie w budynku nie skończono zakładania instalacji centralnego ogrzewania, a do kranów nie docierała ciepła woda. Po lewej pomnik Feliksa Dzierżyńskiego z 1951 r. Na pierwszym planie niewielka kolejka do budki telefonicznej.

Jak zaznaczyła, wiele jest również zdjęć Warszawy nocą, fotografii neonów, oświetlonego miasta. Sprawia tu ona wrażenie europejskiej metropolii, podczas gdy de facto w tym czasie była raczej dosyć ciemnym, szarym miastem. Na zdjęciach można również zobaczyć panoramy miasta z lotu ptaka, plaże nad Wisłą, zbudowany w 1955 roku Stadion Dziesięciolecia, różne odsłony Warszawy, najwięcej z centrum, które Siemaszko bardzo lubił fotografować - powiedziała Madoń-Mitzner.

5 Widok z tarasu Pałacu Kultury i Nauki na osiedle Grzybów. Powstało w pierwszej połowie lat 60. XX w. według projektu Jana Bogusławskiego i Bohdana Gniewiewskiego. Całkowicie zmieniło dawny układ dawnych ulic, takich jak Bagno czy Świętokrzyska. Jego południowa część składa się z trzech kilkunastopiętrowych wysokościowców mieszkalnych i dwóch ogromnych, niższych bloków wzdłuż Świętokrzyskiej. Rozdziela je wyprostowana ulica Bagno (widoczna pośrodku), a partery budynków zajmują sklepy. Na ich dachach świecą neony „Delikatesów” i mieszczącego się tu sklepu „1001 Drobiazgów”. Sprzedawano w nim całą masę sprzętów niezbędnych w domu.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Agencji Forum. Fotograf Forum Wojciech Kryński wykonał także współczesne zdjęcia miejsc, które fotografował Siemaszko. Będzie je można pobrać przez kody QR - dodała kuratorka. Ekspozycję uzupełniają varsavianistyczne teksty Jerzego S. Majewskiego. Towarzyszy jej również 180 stronicowy polsko-angielski album opracowany przez Katarzynę Madoń-Mitzner i Krzysztofa Wójcika (współkuratora wystawy) prezentujący szerszy wybór warszawskich zdjęć Zbyszka Siemaszki z lat 50. i 60. XX w., w tym kilka kolorowych.

6 Tu przed wojną znajdowała się gęsto zabudowana żydowska Dzielnica Północna. Po wojnie przez rumowisko getta na Muranowie przebita została ulica Marcelego Nowotki, czyli dzisiejsza Władysława Andersa (na zdjęciu pośrodku od lewej do prawej). Zupełnie zmieniło to układ dawnych ulic. Z ulicy Nalewki pozostał niewielki fragment widoczny u dołu. Dalej w kierunku Dworca Gdańskiego wzdłuż Nowotki w latach 50. powstały monumentalne bloki mieszkalne w stylu socrealizmu, między nimi zaś parki sąsiadujące z powiększonym Ogrodem Krasińskich. Po lewej pałac Mostowskich, siedziba Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej przy ul. Nowolipki 2, w głębi wieża kościoła św. Augustyna.

Patronem ekspozycji jest portal historyczny dzieje.pl. Wystawa "Sen o Mieście. Warszawa lat 50. i 60. na zdjęciach Zbyszka Siemaszki ze zbiorów Agencji FORUM" będzie czynna do 30 października.

7 Sady Żoliborskie zaprojektowane przez zespół pod kierunkiem Haliny Skibniewskiej były dumą Warszawy lat 60. Budynki otoczone drzewami owocowymi stały się plenerem filmowym, dzieci czytały o nich w szkolnych czytankach, a profesjonalni fotograficy zamieszczali fotografie osiedla w prasie i albumach. Architekci przewidzieli przestawne meblościanki umożliwiające zmiany układu mieszkań. Przemysł nie był w stanie ich wyprodukować i zrealizowano je jedynie w jednym budynku.

Patronem ekspozycji jest portal historyczny dzieje.pl. Wystawa "Sen o Mieście. Warszawa lat 50. i 60. na zdjęciach Zbyszka Siemaszki ze zbiorów Agencji FORUM" będzie czynna do 30 października.

8 Wnętrze Supersamu. Na zdjęciu uwagę przykuwa niezwykły dach budynku. Gdy otwierano sklep w 1962 r., na półkach pojawiły się takie rarytasy jak cytryny. Już na kilka godzin przed otwarciem przed Supersamem rósł tłum. Gdy wpuszczono pierwszych klientów, nie pomogli nawet milicjanci przy wejściu. Tłum napierał coraz bardziej. Drzwi zostały wyrwane, eksperymentalne szyby w oknach pękały, cytryn zaś nie starczyło dla wszystkich.

Patronem ekspozycji jest portal historyczny dzieje.pl. Wystawa "Sen o Mieście. Warszawa lat 50. i 60. na zdjęciach Zbyszka Siemaszki ze zbiorów Agencji FORUM" będzie czynna do 30 października.