Książka prezentem na ostatnia chwilę? PREZENTY dla książkowych moli

1 Któż mógł przypuszczać, że gdy jesienią 2013 roku Nowozelandka Eleanor Catton odbierała Nagrodę Bookera, następna w kolejności przypadnie w udziale jej bliskiemu sąsiadowi, Australijczykowi Richardowi Flanaganowi. Zamieszkały w Tasmanii 53-letni pisarz został wyróżniony za powieść Ścieżki Północy, nad którą pracował przez 12 lat. To nie pierwsza nagroda, którą ten wybitny prozaik, znany także i w Polsce (w 2001 r. ukazało się polskie tłumaczenie powieści Williama Goulda księga ryb), otrzymał w uznaniu swego talentu i literackich dokonań. W kolekcji posiadał już Commonwealth Writers' Prize, Queensland Premier's Prize, Western Australian Premier's Prize oraz Tasmania Book Prize. Nagroda Bookera jest jednak niewątpliwie perłą w tej koronie. Richard Flanagan jest zaledwie trzecim w historii – poprzedzili go Peter Carey i Thomas Keneally – australijskim pisarzem, który został nią uhonorowany. Książka, która stanowi zręczne połączenie love story z powieścią wojenną, została zadedykowana sędziwemu ojcu autora, który w czasie II wojny światowej jako australijski żołnierz trafił do japońskiej niewoli i jako więzień 335 pracował przy budowie Kolei Birmańskiej, strategicznej dla planów wojskowych cesarza Hirohito, bo łączącej Syjam z Birmą i mającej umożliwić szybkie przemieszczanie się oraz aprowizację cesarskiej armii w związku z planowaną ofensywą na Indie. Budowa linii, zwanej Koleją Śmierci, pochłonęła tysiące ofiar. Więźniowie, których Japończycy traktowali z przerażającą brutalnością, nie respektując postanowień III konwencji genewskiej, mieli do wykonania przedsięwzięcie uważane wręcz za niewykonalne. Bici i poniżani, pracowali w morderczym klimacie, zmagając się na przemian z ekstremalnym upałem i monsunowym deszczem, umierali z wycieńczenia, głodu, chorób albo zakatowania. Okrucieństwo japońskich i koreańskich strażników – mówi Flanagan – było całkowicie arbitralne i pozbawione sensu. Nie można doszukać się w nim żadnej logiki, żadnego powodu, który mógł sprowokować wybuch przemocy. Jej akty były dziełem czystego przypadku. Protagonista powieści, młody chirurg Dorrigo Evans każdego dnia – pozbawiony praktycznie lekarstw i dysponując jedynie prymitywnymi narzędziami z wykradanej Japończykom blachy – toczy dramatyczną walkę o przeżycie swoich towarzyszy. Scena z wycinaniem gangreny Jacka Rainbowa, operacją wartą opisu w najlepszych medycznych periodykach, zakończoną jednak śmiercią pacjenta, na długo zapada w pamięć.

2 Żył poza schematami, miał naturę pełną sprzeczności. Mówił o sobie: jestem jak Dr Jekyll i Mr Hyde. Zawsze wzbudzał emocje. Rozdarty między ojczyzną, którą kochał, a Hollywood – gdzie spełnił swój american dream. Potrafił pędzić jednym ze swoich mercedesów z szaleńczą prędkością, a potem, w domowym zaciszu, odmawiał żarliwie różaniec. Serce oddał swojej żonie Basi. Nazywano ich najpiękniejszą parą w polskim świecie artystycznym, chociaż przeżyli także trudne, pełne rozczarowań chwile. Człowiek z krwi i kości. Uwielbiał drogie perfumy, eleganckie krawaty i podróże po świecie. Kochał książki i koty. Był jednym z największych twórców epoki. W muzyce pozostał wierny przede wszystkim sobie. Pisał dla kina i szczerze przyznawał, dlaczego to robi. Cierpiał, czując lekceważenie ze strony środowiska muzycznego, ale był niezłomny. Owoce jego współpracy z Andrzejem Wajdą, Romanem Polańskim czy Francisem Fordem Coppolą trwale zapisały się w historii światowego kina. Ta pełna anegdot biografia nie mogłaby powstać, gdyby nie wielogodzinne rozmowy, które autorka odbyła z Mistrzem przed jego śmiercią. Jest świadectwem prawdy – może nie zawsze wygodnej, ale zawsze szczerej.

3 Akcja najnowszej powieści, a zarazem ostatniego tomu cyklu o lwowskim komisarzu Edwardzie Popielskim, rozgrywa się w roku 1948 w nadmorskim Darłowie. W roku 1948 Popielski po ucieczce z Wrocławia ukrywa się w nadmorskim Darłowie. Miastem rządzą Armia Radziecka i Urząd Bezpieczeństwa. Nikt tu nie zna przeszłości byłego komisarza. Nikt nie podejrzewa, co tak naprawdę ma na sumieniu. Kiedy nad morzem zaczynają ginąć kobiety, ktoś musi znaleźć gwałciciela i mordercę. Popielski, który prowadzi tajne śledztwo, wie, czym jest piekło – to otchłań zła, labirynt bez wyjścia i bezmiar cierpienia. Nie wie jednak, że będzie ono jego domem. Arena szczurów to najbardziej mroczny z kryminałów Marka Krajewskiego.

4 Gdy giganci naszej kultury zdobywali sławę wielkich artystów, wydawali nam się bliscy doskonałości. Ich żony pozostawały w cieniu. Były muzami, kochankami, sekretarkami, kucharkami, pielęgniarkami... O ich mężach powstało wiele biografii. O nich nie wiemy prawie nic. A to przecież one widziały na co dzień wszystkie ich słabości, lęki, niedoskonałości natury. Przymykały oczy na kaprysy, wybaczały zdrady, homoseksualne skłonności, leczyły z depresji. Żony wybitnych polskich pisarzy: Gombrowicza, Mrożka, Miłosza i Iwaszkiewicza, pięknie sportretowane przez Sławomira Kopra.