Nobel dla Tokarczuk i ekranizacje sprawiły, że czytelnictwo w Polsce rośnie [RAPORT]

W 2019 roku 39% Polaków zadeklarowało przeczytanie przynajmniej jednej książki. W podstawowych źródłach pozyskiwania książek czytelnicy wskazali: zakup (41%), pożyczenie od znajomego (35%), prezent (31%), wypożyczenie z biblioteki (27%) i własny księgozbiór (20%).

Po raz pierwszy od 2012 roku listę autorów najczęściej wymienianych książek otwiera aż trzech pisarzy współczesnych, wygrywających pod względem popularności – Remigiusz Mróz, Olga Tokarczuk i Stephen King. W masowym obiegu czytelniczym znajdują się także stale przedstawiciele klasyki literatury pięknej – Henryk Sienkiewicz i Adam Mickiewicz.

Raport autorów 2019 rok
1. Remigiusz Mróz
2. Olga Tokarczuk
3. Stephen King
4. Henryk Sienkiewicz
5. Adam Mickiewicz
6. Andrzej Sapkowski
7. Katarzyna Bonda
8. Katarzyna Grochola
9. Blanka Lipińska
10. B.A. Paris

Papier nad czytnikiem

Wśród książek wymienianych w 2019 roku przez badanych wciąż dominują książki papierowe – publikacje w tej formie wymieniło 98% czytelników (co oznacza 39% w całej populacji), e-booki wskazało 6% czytelników (2,5% w całej populacji).

Polacy traktują e-booki jako należące do tej samej kategorii co książki papierowe. Ich czytelnictwo wskazało 6% czytelników (2,5% w całej populacji). Słuchanie audiobooków zadeklarowało 3% badanych w całej populacji. Z kolei 6% czytelników łączy czytanie ze słuchaniem – tylu respondentów wymieniło zarówno książki w formie tekstowej (papierowe i e-booki), jak i audiobooki. Potwierdzają to obserwacje z wcześniejszych badań BN: e-booki i audiobooki nie konkurują z tradycyjnymi książkami papierowymi, lecz stanowią ich uzupełnienie.

Rok 2019 przyniósł istotną zmianę w rankingu najpopularniejszych autorów – do pierwszej trójki weszła Olga Tokarczuk. Choć od momentu debiutu tytuły jej książek zawsze były wymieniane przez respondentów badania, nigdy wcześniej nie trafiła do masowego obiegu czytelniczego i nie miała szans konkurować z popularnymi autorami literatury gatunkowej, przede wszystkim thrillerów i romansów oraz polskiej literatury klasycznej z listy lektur szkolnych.

Nobel, Booker, Tokarczuk

Dopiero przyznanie Literackiej Nagrody Nobla w 2019 roku, a także Nagrody Bookera w 2018, wprowadziło Tokarczuk do szerszego obiegu czytelniczego. Czytelnicy w pierwszej kolejności sięgnęli po te jej książki, które wcześniej otrzymały Literacką Nagrodę „Nike”: "Biegunów" (aż 2,5% ogółu czytelników) i "Księgi Jakubowe" (2% czytelników). Duże zainteresowanie budziła też zekranizowana powieść "Prowadź swój pług przez kości umarłych", czytano także jej najwcześniejsze utwory, np. "Prawiek i inne czasy", "E.E."

Na sukces Tokarczuk szybko zareagował polski rynek wydawniczy, proponując czytelnikom nie tylko wznowienia poszczególnych dzieł noblistki, ale również – co warto odnotować – zwiększoną o blisko 200 tytułów podaż powieści i opowiadań zaliczanych do literatury pięknej. W tej grupie w stosunku do poprzedniego roku wzrosła liczba tytułów literatury najnowszej oraz książek polskich autorów. Mimo że Olga Tokarczuk otrzymała Nagrodę Nobla jesienią, zdążyła osiągnąć wysoką pozycję na liście autorów najpoczytniejszych książek (choć nie znalazła się na samym jej szczycie).

Najczęściej wskazywano tu Remigiusza Mroza, autora czterdziestu trzech powieści należących do wielu gatunków literackich, w większości powieści kryminalnych. Pisarz ten, obecny w szerokim obiegu czytelniczym już od trzech lat, minimalnie wyprzedził noblistkę. Po raz pierwszy od 2012 roku listę autorów najczęściej wymienianych książek otwiera aż trzech pisarzy współczesnych, wygrywających pod względem popularności z Sienkiewiczem, który wraz z Mickiewiczem zawdzięcza swą trwałą obecność w zestawieniu uczniom szkół średnich. Dotąd udało się to tylko E.L. James i Stephenowi Kingowi.

Lubimy iść w gatunki

W 2019 roku najliczniejsze grono odbiorców znajduje literatura gatunkowa: przede wszystkim kryminalna, sensacyjna, a zwłaszcza thriller psychologiczny. Warto podkreślić wysoką poczytność polskich autorów znanych już od co najmniej kilku sezonów (Katarzyny Bondy, Marka Krajewskiego, Joanny Chmielewskiej i przede wszystkim wspomnianego wcześniej Remigiusza Mroza). Wśród obcych autorów kryminałów wciąż wysoko utrzymują się: Harlan Coben, Stephen King i klasyk gatunku – Agatha Christie. Ostatnie lata przyniosły swoistą modę czytelniczą na thriller psychologiczny, który zdobył masową popularność m.in. dzięki twórczości Stephena Kinga i Pauli Hawkins. Obecnie zainteresowanie czytelników tego gatunku skupia przede wszystkim proza B.A. Paris.

Erotyki Blanki

Stałe miejsce w wyborach lekturowych dorosłych Polaków zyskał romans erotyczny, który do powszechnego obiegu czytelniczego wprowadziła w 2012 roku brytyjska autorka E.L. James cyklem rozpoczętym powieścią "Pięćdziesiąt twarzy Greya". W 2018 roku polscy czytelnicy otrzymali rodzimy odpowiednik tego gatunku: debiut Blanki Lipińskiej – "365 dni", który szybko zamienił się w trylogię (Ten dzień, Kolejne 365 dni) i błyskawicznie zdobył popularność, czemu towarzyszy gasnące zainteresowanie książkami E.L. James.

Z klasyki literatury pięknej w masowym obiegu czytelniczym znajdują się stale dwaj autorzy: Henryk Sienkiewicz i Adam Mickiewicz. Henryk Sienkiewicz od początku dokonywanego pomiaru społecznego zasięgu książki należy do pierwszej piątki najpoczytniejszych autorów. Chociaż najczęściej dociera do czytelników przede wszystkim na drodze szkolno-klasycznego obiegu czytelniczego, to jednak wyniki ostatnich pomiarów czytelnictwa wskazują, że wśród jego odbiorców dominują osoby starsze, które wiele lat temu skończyły naukę szkolną. Czytelnicy prozy Sienkiewicza najliczniej czytali "Krzyżaków" (co było zasługą uczniów), następnie wymieniali przede wszystkim "Potop" oraz "Quo vadis". Należeli do różnych środowisk społecznych i grup wiekowych, interesowali się rozmaitą literaturą.W obiegu polskiej klasyki znajduje się także twórczość Adama Mickiewicza – również stale obecna wśród powszechników lekturowych, to znaczy autorów zdobywających minimum 1% czytelników. Respondenci najczęściej wymieniali "Dziady" i "Pana Tadeusza". W grupie badanych deklarujących czytanie jego utworów znajdowali się przede wszystkim uczniowie szkół średnich.

żródło raportu: Biblioteka Narodowa