100 lat temu, 6 kwietnia 1915 roku, urodził się Tadeusz Kantor, teoretyk sztuki i praktyk, malarz i jeden z pierwszych w Polsce twórców happeningu. Przede wszystkim był jednak człowiekiem teatru: reżyserem, scenografem i aktorem we własnych przedstawieniach. Autor manifestów artystycznych i animator życia kulturalnego. Współorganizował pierwszą po wojnie Wystawę Polskiej Sztuki Nowoczesnej.

Reklama

Tadeusz Kantor pozostawił po sobie znaczący i różnorodny dorobek. Obok wybitnych spektakli teatralnych, są to: obrazy, rzeźby, projekty scenograficzne i kostiumy teatralne.
W 1955 roku założył znany na całym świecie teatr Cricot 2, z którym wystawił słynne przedstawienia: "Umarła klasa", "Wielopole, Wielopole", "Niech sczezną artyści", "Nigdy tu już nie powrócę" i "Dzisiaj są moje urodziny".


Teatr ten zasłynął z niekonwencjonalnych inscenizacji sztuk Witkacego. Kantor rozwijał w nim i sprawdzał w praktyce swoje idee artystyczne. Organizował prowokacje teatralne. Jednym z jego eksperymentów było zniesienie podziału na próby i gotowy spektakl teatralny. Od widza Kantor wymagał pełnego zaangażowania.

Premiera spektaklu "Umarła klasa" w 1975 roku dała początek autorskiemu teatrowi, nazwanemu przez artystę "teatrem śmierci", w których głównym motywem była właśnie śmierć, przemijanie i pamięć.

W wielu spektaklach Kantor uczestniczył bezpośrednio jako obecny na scenie „mistrz ceremonii”, przyglądając się akcji i interweniując, kiedy trzeba.

Zmarł 8 grudnia 1990 roku w Krakowie.

Tadeusz Kantor urodził się 6 kwietnia 1915 roku w Wielopolu Skrzyńskim, koło Tarnowa. Studiował malarstwo i scenografię w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Podczas okupacji wraz z grupą przyjaciół prowadził podziemny eksperymentalny Teatr Niezależny, w którym wystawiał repertuar narodowy, między innymi "Balladynę" Juliusza Słowackiego i "Powrót Odysa" Stanisława Wyspiańskiego. Jego kontynuację stanowił powstały w 1955 roku teatr Cricot 2.

Reklama

Po II wojnie światowej współtworzył Grupę Młodych Plastyków, a następnie przyczynił się do reaktywowania przedwojennej Grupy Krakowskiej. Był też zaangażowany w organizację I Wystawy Sztuki Nowoczesnej w Krakowie w 1948 roku.

Jako malarz w pierwszych latach powojennych tworzył obrazy w konwencji bliskiej surrealizmowi. Przestał być aktywny, kiedy władze PRL wprowadziły socrealizm w sztuce.
W drugiej połowie lat 50. powstawały głównie ekspresyjne płótna, typowe dla taszyzmu. Choć obrazy urzekały stroną wizualną: wibracjami plam, linii, barw, jednocześnie robiły wrażenie jakby autor podchodził do nich w sposób "użytkowy". Później artysta tworzył kompozycje półprzestrzenne, w których wykorzystywał używane przedmioty - koperty, torby, parasole. Z kolei, jego cykle z lat 70. i 80. wykazują silne związki z prowadzoną jednocześnie działalnością teatralną.


W połowie lat 60. Kantor zaczął realizować jedne z pierwszych w Polsce happeningów. Do najsłynniejszych należą: "Cricotage", "Linia podziału", "Panoramiczny happening morski", "List", "Lekcja anatomii według Rembrandta". Był również zafascynowany konceptualizmem - w tej konwencji stworzył "Wielkie krzesło", zaprojektowane w ramach Sympozjum Wrocław'70.

Tadeusz Kantor został uhonorowany licznymi wyróżnieniami, w tym Nagrodą imienia Rembrandta, Ministra Kultury i Sztuki I stopnia czy dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych, za upowszechnianie kultury polskiej za granicą. Otrzymał również francuską Legię Honorową i Wielki Krzyż Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.