Oszałamiające sukcesy pisarek w 2025 r. Kobiety górą w literaturze

W mijającym roku Olga Tokarczuk została zastępczynią przewodniczącego stowarzyszenia PEN International, a Grażyna Plebanek - prezydentką Europejskiej Rady Pisarzy (European Writers' Council), która zrzesza ponad 220 tys. autorów tworzących w 35 językach.

Nike dla Elizy Kąckiej

Nagroda Literacka Nike przypadła Elizie Kąckiej - jurorzy i czytelnicy byli zgodni: głosowali na esej "Wczoraj byłaś zła na zielono". "To lekcja człowieczeństwa" - napisali jurorzy w laudacji o historii samotnej matki wychowującej córkę w spektrum autyzmu. "Nagrodziliśmy książkę przygodową, książkę, która nie odwraca się od czytelnika, przeciwnie - porywa go i zostawia z przesłaniem trafiającym do serc, krzepiącym serca. Opowieść inicjacyjna o przejściu przez jedno z najtrudniejszych doświadczeń, a zarazem literacki raport z projektu Człowiek. Książka na pograniczu science fiction, bo traktująca o bliskich spotkaniach nie tyle z Obcym, ile z Innym - mówiła przewodnicząca jury Justyna Jaworska, dodając, że osoby Inne, osoby w spektrum, mogą najwyraźniej być dla nas przewodnikiem po postmodernistycznych czasach" - stwierdzono.

Marta Hermanowicz i nagrodzony "Koniec"

Marta Hermanowicz, autorka powieści o pamięci i dziedziczeniu traum pt. "Koniec", została 11. laureatką Nagrody Conrada przyznawanej za najlepszy debiut prozatorski. Laureatka odbierając nagrodę, zaznaczyła, że świat dopisuje kolejne tomy do jej powieści, która opowiada o tym, "jak wojna nigdy się nie kończy i zostaje w kolejnych pokoleniach". Powieść "Koniec" ukazała się w ub.r. nakładem wydawnictwa ArtRage. Osią fabuły są losy dwóch bohaterek: Lotki, deportowanej podczas wojny na Sybir oraz jej wnuczki Malwiny, która kilka dekad później dorasta pod Zieloną Górą. Książka opowiada o pamięci i dziedziczeniu traum. Powieść była też nominowana do ostatnich Paszportów "Polityki".

Nagroda Literacka Gdynia i kobiety

Nagroda Literacka Gdynia też została w tym roku zdominowana przez kobiety. Otrzymały ją: Joanna Wilengowska za esej "Król Warmii i Saturna", Anouk Herman za tom poetycki "Silesian Gothic", Elżbieta Łapczyńska za prozę "Mowa chleba" oraz Agnieszka Kowaluk za przekład "Danych osobowych" Elfriede Jelinek. Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta przyznano kanadyjskiej poetce i eseistce Anne Carson. Jak oceniła Krystyna Dąbrowska, Carson posiada „rzadki talent łączenia olbrzymiej erudycji z wielką wyobraźnią i bezpośredniością emocjonalną, co się rzadko zdarza w poezji”.

Laureatka Silesiusa za debiut

Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus otrzymał pochodzący z Bośni i Hercegowiny Darko Cvijetić za powieść "Winda Schindlera”, a Wrocławską Nagrodę Poetycką Silesius zdobył w tym roku Marcin Czerkasow, autor tomu "Belgijskie rozwiązania". Laureatką Silesiusa w kategorii debiut została Dominika Parszewska – autorka tomu "Kink-meme".

Wygrana autorki "Chłopek"

W mijającym roku doszło do ciekawego precedensu w stosunkach między polskimi wydawcami a autorami bestsellerowych książek. Wydawnictwo Marginesy i Joanna Kuciel-Frydryszak, autorka książki "Chłopki. Opowieść o naszych babkach", która sprzedała się w liczbie ponad 540 tys. egzemplarzy - wynik rzadko osiągany na polskim rynku - osiągnęli porozumienie ws. wypłaty dodatkowego wynagrodzenia dla autorki związanego z dysproporcją pomiędzy honorariami autorki a sukcesem rynkowym książki. Skorzystano ze znowelizowanego art. 44 prawa autorskiego, tzw. klauzuli bestsellerowej. Nie wiadomo, o ile zwiększono honorarium, bo w porozumieniu znalazła się klauzula, że ani wydawnictwo, ani autorka nie będą się więcej na ten temat wypowiadali.

Kobiety o sobie

Zainteresowanie życiem wiejskich kobiet trwa nadal. Za jedną z ważniejszych nowości literatury faktu mijającego roku uchodzi książka "Przepraszam za brzydkie pismo. Pamiętniki wiejskich kobiet" Antoniny Tosiek (wyd. Czarne). Autorka (laureatka tegorocznej Nagrody im. Wisławy Szymborskiej i Nagrody Literackiej m.st. Warszawy za tom poetycki "żertwy"), zajęła się "archeologią wiedzy nie o datach i statystykach, tylko o emocjach” - jak pisze w książce opartej o ponad 800 pamiętników kobiet nadesłanych na konkursy organizowane od lat 30. do 90.

Rewelacyjna biografia

Od kilku lat triumfy na rynku książki święci biografistyka. Grażyna Plebanek wydała w tym roku książkę "Pola. Ukryte życie Apolonii Machczyńskiej-Świątek". Bohaterka została rozstrzelana przez nazistów za ukrywanie Żydów w czasie wojny, pisała o niej Hanna Krall, na scenę jej historie przeniósł Krzysztof Warlikowski. Wnuczka Apolonii, Grażyna Plebanek, o losach babki dowiedziała się dopiero jako dziesięciolatka. Z czasem postać przodkini "rozrastała się w ciszy, aż zajęła tyle miejsca, że postanowiłam ją zobaczyć" - jak pisze. Los Poli w książce wnuczki staje się opowieścią intymną, by w rodzinnej mapie pamięci wypełnić puste miejsca Plebanek ucieka się do fikcji.